Fiiller, cümlede eylem, oluş veya durum bildiren kelimelerdir. Fiiller, bir işin yapılması, bir olayın meydana gelmesi veya bir durumun varlığı hakkında bilgi verir. Dilbilgisi açısından önemli olan fiiller, bir cümlede yüklem olarak kullanılır ve cümlenin anlamını belirler.
Fiillerin Temel Özellikleri
- Eylem Fiilleri: Bir işin yapıldığını veya bir eylemin gerçekleştiğini belirtir. Örneğin: gitmek, yazmak, konuşmak.
- Oluş Fiilleri: Bir şeyin oluşumunu, değişimini anlatan fiillerdir. Örneğin: olmak, gelişmek, büyümek.
- Durum Fiilleri: Bir durumun varlığını veya değişikliğini belirtir. Örneğin: bulunmak, var olmak, yer almak.
Fiil Türleri
- Basit Fiiller
Basit fiiller, herhangi bir ek almadığı için kendi başlarına anlam taşıyan fiillerdir.- Örnek: git, gel, koş, uyumak
- Türemiş Fiiller
Türemiş fiiller, kök fiillere ek getirilerek oluşturulur. Bu ekler fiilin anlamını değiştirir.- Örnek: çalışmak (çalış + mak), uyandırmak (uyan + dır + mak)
- Yapay Fiiller
Yapay fiiller, belirli bir kök ve ek kombinasyonuyla oluşturulan fiillerdir.- Örnek: uyandırmak, büyütmek, eğitmek
- Eylemsiz Fiiller (Yardımcı Fiiller)
Eylemsiz fiiller, başka fiillere yardımcı olarak, cümlenin anlamını pekiştiren veya tamamlayan fiillerdir.- Örnek: etmek, olmak, kılmak
Fiillerin Zamanlarına Göre Sınıflandırılması
- Şimdiki Zaman: Bir işin şu anda yapıldığını gösterir.
- Örnek: Gidiyorum.
- Geçmiş Zaman: Bir işin geçmişte yapıldığını belirtir.
- Örnek: Gittim.
- Gelecek Zaman: Bir işin gelecekte yapılacağını belirtir.
- Örnek: Gideceğim.
Fiillerin Kişi ve Çekimi
Fiiller, cümlenin öznesine göre kişiye, sayıya ve zamana göre çekimlenir. Bu çekimlemeler fiilin anlamını ve özneyle olan ilişkisini gösterir. Örneğin:
- Ben gidiyorum (1. tekil kişi)
- Sen gidiyorsun (2. tekil kişi)
- O gidiyor (3. tekil kişi)